Od kilku lat w kręgu zainteresowań badaczy są wzajemne relacje środków psychoaktywnych i samooceny człowieka. Co się okazuje, wiele badań potwierdza, że im dana osoba ma wyższą samoocenę, tym prawdopodobieństwo popadnięcia w uzależnienie maleje.
Uzależnienie od substancji psychoaktywnych opisuje się jako zaburzenie nawracające o chronicznym charakterze. Można je rozpoznać po obecności swojego rodzaju przymusu stosowania substancji mimo tworzących się negatywnych skutków. Początkowo, kiedy człowiek nadużywa alkoholu, subiektywnie odczuwa pozytywne aspekty picia, często pozornie kontroluje sytuację. Po pewnym czasie jednak, omawiane substancje przejmują kontrolę nad myślami i zachowaniem danej osoby, zaburzając ogół jej funkcjonowania.
Czym jest samoocena?
Mianem samooceny nazywa się postawa wobec samego siebie i własnych możliwości, a także wliczając w to inne cechy uznane za społecznie wartościowe. Poziom samooceny, inaczej nazywany własną wartością, zaczyna kształtować się już na etapie wczesnego dzieciństwa i trwa przez całe życie. Uznaje się, że poczucie własnej wartości jest stanem psychicznym, który tworzy się w ramach ogólnej oceny na swój własny temat. To, co determinuje poziom samooceny to samowiedza, będąca zespołem opinii i sądów danej osoby na swój własny temat, przy czym twierdzenia te dotyczą cech fizycznych, psychicznych i społecznych.
Aby móc cieszyć się wysoką samooceną należy w odpowiedni sposób myśleć, a także stosować określone zasady filozofii życia. Oczywiście nie dzieje się to z dnia na dzień. Warto wyznaczać sobie małe cele i realizować je bez pośpiechu, stopniowo. W ten sposób człowiek może uniknąć niepowodzeń. Warto jednak pamiętać, że obrane cele muszą być możliwe do osiągnięcia. Tym samym należy brać siły na zamiary. Bardzo przydatną praktyką jest tutaj uniezależnienie własnej oceny od opinii innych osób.
Przyjmuje się, że samoocena jest to postawa danej jednostki wobec siebie samej. Stanowi ona bardzo ważny wyznacznik poczucia ogólnego dobrostanu ze szczególnym uwzględnieniem dobrostanu psychicznego. Samoocena posiada dwa współzależne aspekty. Pierwszy z nich jest to poczucie własnej skuteczności oraz wartości. Tym samym jest to przekonanie o posiadaniu wystarczająco rozwiniętej umiejętności do radzenia sobie z życiem. Co więcej, taka osoba nabiera przekonania, że zasługuje na szczęście i miłość, a także na osiąganie sukcesów.
Jak podają psycholodzy, zaburzenia w aspekcie samooceny stanowią fundament pojawiających się problemów natury psychologicznej. Osoby wykazujące niski poziom samooceny częściej cierpią z powodu depresji, złości, poczucia wstydu, lęku i winy.
Uzależnienie oddziałuje na mózg
Naukowo zostało potwierdzone, że występowanie uzależnienia wpływa na funkcjonowanie mózgu łącznie z jego strukturami i zdrowie psychiczne. Powstałe zmiany są długofalowe, a części z nich nie można odwrócić. Co więcej, prowadzą do patologicznych zachowań człowieka ich nadużywającego. Zaburzenia te odnoszą się do sposobu myślenia, w tym myślenia krytycznego, sposobu podejmowania decyzji, zdolności do uczenia się, zapamiętywania, koncentracji oraz kontroli zachowania. Znaczące zmiany pojawiają się również w układzie nagrody, na skutek których mózg jednostki słabiej reaguje na przyjemne bodźce.
Proces zdrowienia rozwija pozytywne odbieranie własnej osoby i wszelkich aspektów życia. Z kolei w ramach leczenia, uwaga skupiana jest na licznych obszarach funkcjonowania, przez co dla niemalże każdej osoby uzależnionej, wiąże się z trudem, a niekiedy nawet traumą. Oprócz samego zaprzestania stosowania używki, leczenie uwzględnia także aspekty trzeźwego stylu życia, produktywnego działania i prawidłowego funkcjonowania rodzinnego, zawodowego, a także społecznego. Leczenie jest długoterminowe, niekiedy trwa nawet do końca życia i ma bardzo złożony charakter.
Samoocena i uzależnienia – przegląd badań
Przeprowadzone badania wykazują związek pomiędzy uzależnieniem od używek a poczuciem własnej wartości i samooceną. Wnioski, jakie wyciągnięto na drodze empirycznej nie dają złudzeń. Uznano, że stosowanie dużych dawek substancji o działaniu psychoaktywnym prowadzi do obniżenia samooceny. Z kolei kolejne badania wskazują, że te osoby, które w przeszłości cierpiały z powodu uzależnień, dokonywały kradzieży lub prostytucji, wykazują niższy poziom samooceny, niż te osoby, które nie posiadają takich doświadczeń. Co więcej, na mocy analizy wyników licznych badań pozwoliła na postawienie tezy, iż zwiększenie poczucia własnej wartości warunkuje obniżenie poziomu popadnięcia w uzależnienie. Ciekawy jest fakt, iż w badaniach zaznaczono, że wśród osób uczęszczających na terapię uzależnień stopniowo wzrasta samoocena. Warto również zwrócić uwagę na istotę koncentracji na podnoszeniu samooceny wśród Pacjentów. Stwierdza się, że ma to pozytywny wpływ na dalsze uczestnictwo w programach terapeutycznych, a także utrzymanie abstynencji. Innym wnioskiem z badań jest to, iż osoby z zaniżoną samooceną są zagrożone możliwością wystąpienia patologii.
Poczucie własnej wartości nie zawsze można trafnie rozpoznać za pomocą zachowania danej jednostki. Jest to związane z tym, iż przejawianie pewności siebie w zachowaniu niekoniecznie musi iść w parze z emocjonalnym poczuciem własnej wartości – i odwrotnie.
Obszary niskiej samooceny Dorosłych Dzieci Alkoholików
Niezależnie od płci Dorosłe Dzieci Alkoholików wykazują zaniżony wskaźnik samooceny. Takie osoby mają zaburzone poczucie bycia kochanym, wykazują trudności w kształtowaniu i utrzymywaniu relacji partnerskich, a także mają zaburzoną umiejętność dbania o własne granice w tych relacjach. Co więcej, osoby te mają niższe poczucie akceptacji i często uznają, że nie są lubiane przez innych. Jest to o tyle niekorzystne, że prawidłowe postrzeganie siebie i umiejętność oceny podejścia innych osób do własnej osoby tworzy istotny obszar w budowaniu relacji społecznych i sieci kontaktów, które zapewniają wsparcie łącznie z zakresem możliwości rozwoju w każdym aspekcie społecznym, w tym rodzinnym, zawodowym i innych środowiskach promujących kompetencje społeczne.
Niskie poczucie własnych kompetencji stanowi poważny problem w odpowiednim zarządzaniu i wykorzystywaniu posiadanych przez siebie doświadczeń i wiedzy, co wpływa na jakość aplikowania o pracę, starania się o awans, czy też podejmowaniu nowych wyzwań warunkujących rozwój i realizację powierzonych zadań lub personalnych ambicji i marzeń. Oprócz kompetencji osobowych, osoby pochodzące z rodzin alkoholowych wykazują niższy poziom samooceny w aspekcie atrakcyjności fizycznej i seksualnej.
Znajomość omawianych powyżej zaburzeń umożliwia rozpoczęcie działań zwalczających te deficyty. Ma to duże znaczenie i daje optymistyczne nastawienie na przyszłość, ponieważ w ciągu życia samoocena się zmienia. To, że w przeszłości dana osoba nie wierzyła we własne możliwości nie przekreśla późniejszej jej przebojowości. Tym bardziej, że osoby DDA posiadają głęboko w nich drzemiący ogromny potencjał, a jego odkrycie i uruchomienie umożliwia wprowadzenie pozytywnych zmian we własnym życiu.
Należy mieć świadomość, że podniesienie samooceny nie będzie możliwe jeżeli dana osoba nie uwolni się od używek i uzależnienia. Należy przewartościować swoje znajomości i przyzwyczajenia, a także szczerze i racjonalnie spojrzeć na własną sytuację. Zrozumienie własnych słabości i przyznanie się do nich pozwala odblokować poczucie własnej wartości. Pomocna w tym może być psychoterapia.