Alkoholizm ma kilka synonimów. Często nazywany jest uzależnieniem od alkoholu, uzależnieniem alkoholowym lub też chorobą alkoholową. To ostatnie określenie jest wyjątkowo ważne, ponieważ podkreśla chorobowy charakter tego zjawiska. Potwierdzeniem tego jest uznanie alkoholizmu za chorobę przez Światową Organizację Zdrowia WHO. Tym samym, uzależnienie od alkoholu ma swoje miejsce w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, a także w Klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-V. w obu przypadkach jest ono umieszczone wśród zaburzeń zachowania i zaburzeń psychicznych wywołanych przez używanie substancji psychoaktywnych.
Nie ma wątpliwości, że alkohol wywiera wpływ na mózg. Osoby nadmiernie korzystające z tej używki doświadczają upośledzenia zdolności kontrolowania ilości spożywanego trunku, przez co systematycznie zwiększają jego wypijane ilości. W takiej sytuacji doprowadzając do rozwoju uzależnienia, dana osoba po sięgnięciu po pierwszą porcję alkoholu nie może realnie oszacować, czy uda się jej skontrolować dalsze picie, czy też zatraci takie zdolności. Rozwijający się alkoholizm można rozpoznać po tym, iż dana osoba posiada wiedzę na temat konsekwencji długotrwałego picia alkoholu i szkód, jakich się doświadcza we wszystkich obszarach funkcjonowania, zarówno psychicznego, społecznego, zawodowego oraz zdrowotnego, przy czym znacznie silniejsze jest oczekiwanie względem alkoholu odnośnie jego pozornie pozytywnego wpływu na samopoczucie uzależnionej jednostki. W umyśle osoby z problemami alkoholowymi brakuje powiązania faktów – nie dostrzegają związku między spożywaniem używki, a pojawiającymi się licznymi problemami na tle osobistym i zdrowotnym. Taki człowiek powoli nie jest w stanie normalnie funkcjonować bez alkoholu, a co gorsze, nawet nie jest w stanie sobie wyobrazić takiej sytuacji. Dzieje się tak z powodu braku umiejętności dostarczania sobie pozytywnych przeżyć i redukowania nieprzyjemnych emocji w inny sposób – w taki, który nie jest związany z alkoholem.
Co to jest alkoholizm?
Alkoholizm stanowi zespół zjawisk natury fizjologicznej, behawioralnej i poznawczej, gdzie sięganie po alkohol jest zachowaniem najczęściej przejawianym, znacząco dominującym nad innymi czynnościami, które jeszcze do niedawna były ważniejsze dla danej osoby.
Za główny objaw zespołu uzależnienia alkoholowego uznaje się utratę kontroli nad ilością oraz częstotliwością wypijanego alkoholu, a także odczuwanie ciągłej potrzeby (pragnienia) konsumpcji napojów alkoholowych, które określane są mianem głodu alkoholowego.
Należy mieć świadomość, że choroba alkoholowa zaliczana jest do chorób przewlekłych, postępujących i nieuleczalnych. Można jednak ją skutecznie zaleczyć, co pozwala na trwałe życie w abstynencji. Jest to jednak bardzo trudne i wymaga wielu wyrzeczeń, jednak warto podjąć ten trud, szczególnie, że w sytuacji niepodejmowania terapii i leczenie alkoholizmu może to skutkować śmiercią danej osoby. Z tego powodu w literaturze przedmiotu tak wiele mówi się o tak zwanych byłych alkoholikach nazywanych „trzeźwymi alkoholikami”, którzy mimo, iż nie piją, do końca życia będą już uzależnieni. Alkoholizm rozwija się zgodnie z kilkoma fazami. Na początku widoczne są sygnały ostrzegawcze, a poszczególne fazy charakteryzują się specyficznym obrazem funkcjonowania.
Dlaczego on/ona pije?
Warto zastanowić się w tym miejscu jakie są powody coraz częstszego sięgania po napoje alkoholowe, skoro powszechnie znane jest jego szkodliwe działanie. Z jednej strony człowiek nie jest w stanie znieść biologicznych objawów uzależnienia. Pojawia się zwiększona tolerancja na alkohol, a także alkoholowy zespół abstynencyjny, bardzo nieprzyjemny w skutkach. Chcąc im zapobiec, alkoholik zaczyna pić więcej i częściej, aby poczuć się lepiej. Z drugiej strony należy wziąć pod uwagę czynniki psychiczne i mechanizmy w tym aspekcie. Typowe są mechanizmy obronne, które utrudniają realną ocenę sytuacji i skonfrontowania siebie z własną sytuacją. Niestety powszechnie zachodzące mechanizmy zaburzają funkcjonowanie danej osoby w sferze emocjonalnej, poznawczej i w tak zwanej „strukturze Ja”.
Mechanizm nałogowego regulowania emocji
Kiedy rozwija się uzależnienie powstaje mechanizm nałogowego regulowania emocji. Spożycie alkoholu jest tutaj utożsamiane z przemienianiem nieprzyjemnych stanów emocjonalnych w te przyjemne, przy czym jest to de facto jedynie pozorny efekt. Alkoholicy podają, że w ten sposób radzą sobie ze stresem, co w rzeczywistości jedynie pogłębia ich już istniejące problemy.
Warto zaznaczyć, że większość alkoholików to jednostki o niskiej odporności psychicznej, wrażliwe na własne cierpienie i potrzeby, dążąc do ich szybkiego zredukowania. Strategią, którą się posługują jest sięganie po alkohol, ponieważ jest to ich sprawdzony i szybki sposób na osiągnięcie poprawy. Alkohol staje się więc głównym źródłem pozytywnych emocji.
Mechanizm iluzji i zaprzeczeń
W sferze poznawczej alkoholika dominującym mechanizmem jest iluzja i zaprzeczenie. Odnosi się on do selektywnego postrzegania faktów, które wiążą się ze wzrostem natężenia problemów o podłożu alkoholowym. W życiu alkoholika zaczynają na sile nabierać nieprzyjemne emocje, które uruchamiają mechanizmy obronne. Zaburzają one ocenę sytuacji. Charakterystyczne jest tutaj wypieranie ze świadomości problemów oraz zaprzeczanie istniejącym faktom. Alkoholik minimalizuje problem, a za wszelkie niepowodzenia obarcza odpowiedzialnością innych. Typowe są także podejmowane próby racjonalizowania swojego nałogu. Zdarzają się sytuacje, kiedy osoba uzależniona wszczyna awantury i wyszukuje problemy u innych osób po to, aby odwrócić uwagę osób trzecich od swojego picia. Obecne są również zniekształcenia faktów na temat przeszłości, ukazujące się m.in. za pomocą koloryzowania wspomnień. Również przyszłość jest zniekształcona – alkoholik tworzy mało realistyczne plany na przyszłość, przy czym ich nie realizuje.
Mechanizm rozdwajania i rozpraszania Ja
Kolejnym mechanizmem jest rozdawanie i rozpraszanie Ja. Nadmiar alkoholu w życiu prowadzi do zaburzenia poczucia własnej wartości. Jeden scenariusz dotyczy nasilania się złudnego poczucia mocy i kompetencji. Drugi z kolei określa spadek tych odczuć. Ze względu na stale przeplatające się scenariusze, alkoholik ma problem z odpowiedzeniem sobie na pytanie kim jest i jaki jest.
W psychoterapii kładzie się nacisk na przywrócenie racjonalnego myślenia odnośnie sytuacji związanych z piciem i z ogólnym funkcjonowaniem. Współpraca terapeuty z Pacjentem będzie polegać na budowaniu realnego obrazu własnej osoby.
Choroba alkoholowa, alkoholizm – jak leczyć?
Wychodzenie z alkoholizmu jest długotrwałym procesem, który trwa do końca życia. Jest to bardzo trudne i wymaga wiele sił i samozaparcia. Aby mieć szansę na jakikolwiek sukces w tym temacie Pacjent musi dobrowolnie poddać się leczeniu, a chęć wyjścia z uzależnienia musi wypływać z motywacji wewnętrznej danej osoby. Konieczne jest również wykazanie się konsekwencją w dążeniu do celu.
Proces leczenia alkoholizmu zaczyna się w momencie zaniechania picia i wyeliminowania symptomów zespołu odstawiennego. Największe szanse na sukces posiadają te osoby, które podczas procesu zdrowienia korzystają z pomocy profesjonalnych terapeutów. Pomocne są również grupy wsparcia, takie jak AA. Wspierająco wykorzystuje się również farmakoterapię.
Aby możliwe było odzyskanie kontroli nad własnym życiem przez alkoholika, powinien on wykonać podstawowy krok, który pomoże mu poznać własny problem. Należy pamiętać, że całkowite wyleczenie choroby alkoholowej nie jest możliwe, ponieważ jeden bodziec lub chwila słabości może spowodować nawrót uzależnienia. Tym samym dla własnego dobra i bezpieczeństwa konieczne jest sztywne trzymanie się abstynencji.