Czy alkoholizm jest dziedziczny?

Chociaż często utożsamia się alkoholizm z brakiem silnej woli, to jednak nie jest tajemnicą, że istnieją różne przyczyny alkoholizmu. Jeśli kiedykolwiek się nad tym zastanawiałeś albo zastanawiałaś lub jeśli ktoś z twojej rodziny jest alkoholikiem, możesz zastanawiać się między innymi nad tym, czy alkoholizm jest dziedziczny i czy gen alkoholizmu naprawdę istnieje. Jeśli martwisz się o to, że możesz mieć wrodzone predyspozycje do uzależnienia się od alkoholu lub po prostu ciekawi cię ten temat – zapraszamy do artykułu. Omówimy w nim różne typy uzależnień, czynniki rozwoju oraz odpowiemy na pytanie, czy alkoholizm jest chorobą dziedziczną.

Typy uzależnień

Dywagując na temat tego, skąd się bierze alkoholizm, jakie istnieją czynniki ryzyka jego wystąpienia oraz czy alkoholizm jest genetyczny, warto wziąć pod uwagę rozróżnienie na cztery typy uzależnienia od alkoholu: właściwy (lub pierwotny), lękowy, depresyjny i organiczny. Typy opisał badacz O.M. Lesch. Są związane niejako z powodem, dla którego chory pije alkohol i przebiegiem choroby.

1. Typ właściwy (pierwotny) – ma związek z pragnieniem zapobiegnięcia wystąpienia objawów abstynencyjnych, takich jak drgawki czy skoki ciśnienia tętniczego.
2. Typ lękowy – w tym typie alkohol stanowi środek uspokajający i przeciwlękowy.
3. Typ depresyjny – alkohol traktowany jest jako antydepresant, mający na celu zwalczenie stanów obniżonego nastroju i stanów depresyjnych.
4. Typ organiczny – wiąże się z czynnikami, jakie wpłynęły na rozwój danej osoby w jej wczesnym dzieciństwie.

Inne rozróżnienie przyjmował inny badacz – Cloninger. Wskazał on dwie grupy i wyróżnił inne dla nich czynniki rozwoju:

1. Typ 1. – bardziej charakterystyczny dla kobiet, wiązany z neurotycznymi i depresyjnymi typami osobowości. Picie rozpoczyna się w później i jest wówczas związane z chęcią samoleczenia lęków i zaburzeń nastroju. Charakterystyczna dla tego typu jest okresowość picia przecinana okresami abstynencji.
2. Typ 2. – wiązany bardziej z mężczyznami, warunkowany genetycznie. Cechuje się wczesnym początkiem alkoholizmu, spożywaniem nadmiernych ilości alkoholu i krótkimi przerwami od picia. Wiązany z osobowością dyssocjalną.

Kto znajduje się w grupie ryzyka?

Czym jest grupa ryzyka i kto się w niej znajduje? Grupa ryzyka to grupa osób z wyższym ryzykiem rozwoju uzależnienia od alkoholu. Będą więc to osoby, które poddane zostały pewnym czynnikom, mogącym przyczynić się do rozwoju alkoholizmu. Przyczyny powstawania alkoholizmu są jednak bardzo rożne.

Wskazuje się bardzo zróżnicowane czynniki rozwoju alkoholizmu: socjologiczne, psychologiczne, pedagogiczne, medyczne, hormonalne oraz genetyczne.

Grupa ryzyka to przede wszystkim osoby, których krewni bądź najbliższe otoczenie zmagało się z chorobą alkoholową. Nie jest to jednak jednoznacznie związane z dziedziczeniem tak zwanego „genu alkoholika”, lecz z różnymi czynnikami, które wymieniliśmy powyżej.

Predyspozycje do popadnięcia w alkoholizm są zatem związane różne aspekty naszego życia, choć rodzina, w której nadużywało się alkoholu, stanowi jeden z nich. Choć predyspozycje te mogą być dziedziczone, to od wielu innych czynników i sytuacji zależy nasza przyszłość.

Alkoholizm może dotknąć nawet te osoby, w historii rodziny których nie było przypadków alkoholizmu – wystarczą do tego sprzyjające czynniki, takie jak duży stres w pracy czy popadnięcie w nieodpowiednie towarzystwo. Zatem samo pochodzenie z rodziny z problemem alkoholowym nie determinuje całkowicie naszej przyszłości.

Czy alkoholizm jest genetyczny?

Na pytanie o to, czy alkoholizm to choroba genetyczna, tak naprawdę już odpowiedzieliśmy we wcześniejszej części artykułu. Dla uściślenia jednak, ponowimy odpowiedź: alkoholizm niekoniecznie jest, ale może być chorobą genetyczną. Nie jest jednak chorobą wrodzoną, a to znacząca różnica. Choć stwierdza się występowanie takich genów, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo popadnięcia w alkoholizm, nie są one wyznacznikiem – a przynajmniej nie jedynym.

Badania pokazują, że na rozwój uzależnienia od alkoholu predyspozycje genetyczne mają wpływ w 40-60% – pozostałą część stanowią czynniki środowiskowe. Jednocześnie należy podkreślić fakt, że występowanie takich genów nie przesądza o wystąpieniu alkoholizmu u osoby nimi „obciążonej”. Ważne są również czynniki zewnętrzne i to, w jakim stopniu w dorosłości weźmiemy odpowiedzialność za własne życie oraz zdrowie psychiczne.

Pamiętajmy więc, że nie liczą się jedynie predyspozycje odziedziczone. Duży wpływ na prawdopodobieństwo rozwinięcia uzależnienia od alkoholu mają także inne czynniki.

Inne czynniki występowania alkoholizmu

• Występowanie problemów natury psychicznej lub emocjonalnej u rodzica bądź obojga rodziców nadużywających alkoholu.
• Traumatyczne przeżycia w okresie dzieciństwa.
• Ekspozycja na silny stres.
• Zaburzenia psychiczne takie jak depresja czy stany lękowe.
• Impulsywność.
• Podatność na wpływ otoczenia.
• Nieumiejętność radzenia sobie z problemami.

DDA a alkoholizm

Wiedząc, że istnieją pewne predyspozycje genetyczne do rozwoju choroby alkoholowej, na pewno niejedna osoba zada sobie pytanie o to, jak wygląda to w przypadku osoby z syndromem DDA – syndromem Dorosłego Dziecka Alkoholika.

DDA to syndrom, na który składają się różnego rodzaju cechy i trudności emocjonalne spowodowane dorastaniem w domu z problemem alkoholowym. Wśród objawów syndromu DDA można wyróżnić: trudności w nawiązywaniu relacji, wysoki samokrytycyzm, nadmierne poczucie odpowiedzialności, lęk przed utratą kontroli, problemy z decyzyjnością czy stawianie się w roli ofiary. Dziecko dorastające w domu alkoholowym narażone jest na duży stres, niestabilność emocjonalną, wieczną niepewność. Nie otrzymuje odpowiedniego wsparcia i często musi przejmować rolę odpowiedzialnej osoby w stosunku do rodzica. Dorasta bez poczucia bezpieczeństwa. Dzieci te w życiu dorosłym mają predyspozycje do rozwinięcia różnych zaburzeń i trudności natury psychicznej lub emocjonalnej.

W przypadku osoby z rozwiniętym syndromem DDA ryzyko zachorowania na alkoholizm wzrasta około 4-krotnie. Jest to związane nie tylko z „genem alkoholika”, ale również z trudnymi przeżyciami w okresie wczesnego dzieciństwa oraz przejęciem wzorców od rodziców, których taka osoba w przyszłości nie przepracowała.

Dorosłe Dziecko Alkoholika to nie alkoholik

Pamiętajmy jednak, że bycie dzieckiem alkoholika oraz rozwinięcie syndromu DDA nie jest równoznaczne z byciem alkoholikiem! Problemy rozwinięte z powodu trudnego dzieciństwa, podczas którego dziecko wystawiane było na problemy rodzinne związane z alkoholem, są możliwe do przepracowania i rozwiązania.

Nie będziemy kłamać – wychowanie się w rodzinie dotkniętej problemem alkoholowym i rozwinięcie syndromu DDA oznacza znalezienie się w grupie ryzyka. Jednakże na rozwój choroby wpływa znacznie więcej czynników, więc znajdowanie się w grupie ryzyka nie jest równoznaczne z rozwinięciem uzależnienia. Dużą przewagą w tej kwestii jest samoświadomość – jeśli zdajesz sobie sprawę, że znajdujesz się w grupie ryzyka i zmagasz się z trudnościami wynikającymi z twojego dzieciństwa lub innych przeżyć, masz szansę na normalne, wolne od problemu alkoholowego życie. Jednym ze sposobów zmniejszenia ryzyka rozwoju choroby jest na przykład skorzystanie z terapii dla DDA.

Pamiętaj – nie tylko przeszłość cię definiuje, najwięcej zależy od twoich własnych wyborów.