Uzależnienie od alkoholu ma wpływ na życie człowieka, którego bezpośrednio dotyka ten problem, ale także może niszczyć codzienność ludzi żyjących w jego otoczeniu: rodzinę, przyjaciół czy współpracowników. Alkohol jest niszczący nie tylko dla organizmu, ale również dla psychiki – często to właśnie ona cierpi najmocniej. Choroba alkoholowa jest na tle poważna, że wpływa nie tylko na chorego, ale oddziałuje na jego otoczenie. Rodzina alkoholika może cierpieć na schorzenia psychosomatyczne i różnego rodzaju zaburzenia emocjonalne, spowodowane niepewnością związaną z zachowaniami bliskiego alkoholika. Uzależnienie od alkoholu bardzo często prowadzi do rozwoju patologicznych zachowań, które opisywane są jako zachowania destruktywne lub autodestruktywne – np. agresja.
Do społecznych problemów wynikających z nadużywania alkoholu zaliczamy:
- Sferę osobistą. Agresja rośnie z dnia na dzień, a przemoc przenoszona jest na bliskich, co często prowadzi do rozpadu więzi z nimi. Obniża się standard życia osoby uzależnionej, gdyż zaczyna ona mieć problemy w kontaktach międzyludzkich.
- Sferę zawodową. Osoba uzależniona od alkoholu zaczyna odpychać codzienne obowiązki na rzecz picia, przez co staje się mniej wydajnym pracownikiem. Ujawnia się zjawisko spadku kompetencji zawodowych, utrata wiarygodności w miejscu pracy i ryzyko zwolnienia.
- Sferę prawną. Alkohol przyćmiewa racjonalne myślenie, przez co alkoholik narusza prawo; dopuszcza się aktów przemocy, wykroczeń i różnego rodzaju przestępstw.
Jaki jest wpływ alkoholu na zachowanie?
Alkohol to substancja psychoaktywna, której nadużywanie wiąże się z przyswajaniem czynników pobudzających agresję. Jest związkiem chemicznym, który zmienia metabolizm organizmu. W pierwszej kolejności trunki alkoholowe oddziałują na wątrobę, w której zachodzi proces rozkładu substancji na mniej szkodliwe związki. Alkohol spożywany codziennie stanowi problem dla organizmu, gdyż nie podlega całkowitemu rozłożeniu – jego resztki trafiają więc do krwiobiegu, który rozprowadza je do wszystkich komórek i narządów, a w tym do mózgu. Następstwem tego jest trudność z mówieniem, poruszaniem się, utrzymaniem równowagi itp. Alkohol ma istotny wpływ na neuroprzekaźniki – upośledza on postrzeganie rzeczywistości. Upojenie alkoholowe powoduje zahamowanie głębokiej uczuciowości, przez co zaburzona jest poprawna perspektywa odbioru świata zewnętrznego. Człowiek pod wpływem działa instynktownie, a to powoduje wzrost agresji i prowadzi do agresywnych zachowań.
Co wpływa na to, że alkoholicy stają się agresywni?
Agresywne zachowania po alkoholu wynikają przede wszystkim z wpływu etanolu na percepcję i postrzeganie. Alkohol negatywnie oddziałuje na pracę mózgu – zaburza jego funkcjonowanie, przez co człowiek nie jest w stanie poprawnie odczytać informacji lub widzi niebezpieczeństwo tam, gdzie tak naprawdę go nie ma. Występują także zachowania impulsywne, które wynikają z błędnego odbioru intencji innej osoby. Poziom testosteronu również przyczynia się do występowania zachowań agresywnych – dlatego agresywne zachowania przejawiają zwykle mężczyźni.
Nadużywanie alkoholu sprzyja wzmożeniu agresji – wtedy dochodzi do uruchomienia mechanizmów powiązanych z burzliwością.
Agresja u alkoholików może wynikać również z:
- braku zahamowani i dużej odwagi, które również są związane z zaburzeniem funkcjonowania mózgu. Może prowadzić to do łamania różnych społecznych reguł, co skutkuje występowaniem niepożądanych sytuacji, w których, w mniemaniu alkoholika, agresja jest jedynym rozwiązaniem;
- sytuacji życiowej, w której się znaleźli, zwykle na skutek swojej choroby. Można zaliczyć do nich np. kryzys w związku, konflikty z rodziną lub utratę pracy;
- traumatycznych doświadczeń i wspomnień z doczesnego życia, np. z dzieciństwa. Podczas spożycia alkoholu mogą się one uwydatnić, co prowadzi do agresywnych reakcji.
Warto zaznaczyć, że w przypadku zaawansowanego alkoholizmu agresja może być następstwem uszkodzonego układu nerwowego.
Jakie są formy agresji?
Agresja po alkoholu przyjmuje różne formy – nie tylko fizyczne. Istnieje kilka rodzajów zachowań agresywnych, mających destrukcyjny wpływ na relacje międzyludzkie. Do najczęściej występujących form agresji możemy zaliczyć:
- agresja fizyczna – bardzo często alkoholik manifestuje swoją agresję przez demolowanie przestrzeni, choć również może chcieć celowo uszkodzić zdrowie innego człowieka;
- agresja słowna – zaliczamy do niej wyzwiska, groźby, poniżanie czy kpiny.
- agresja pasywna – często niezauważalna przy pierwszym kontakcie, jednak będąca niesamowicie wyniszczającym czynnikiem dla osoby nękanej. Obejmuje formę sabotażu, utrudniania życia osobie trzeciej, np. członkowi rodziny.
- agresja wyobrażeniowa – to inny rodzaj agresji niż powyższe, polegający na tworzeniu scenariuszy o przemocy fizycznej i poniżaniu psychicznym innej osoby. Mimo jej utajonego charakteru, może z czasem przybrać formę agresji fizycznej.
Przemoc w rodzinie alkoholika
W Polsce ok. 4 mln ludzi żyje w domach, w których dominuje problem alkoholowy prowadzący do przemocy, demoralizacji i zaniedbań. Jest to problem społeczny, który rodzi wiele negatywnych skutków, takich jak np. zaburzenia psychiki dziecka, które dorasta z rodzicem alkoholikiem. Takie dzieci są silnie narażone na stres, który dominuje ich codzienność. Młodzi ludzie wynoszą z domu schematy, które są społecznie nieakceptowalne, a to zaburza ich reakcje emocjonalne, co prowadzi do zakłócenia ich funkcjonowania w życiu dorosłym. Mowa o występowaniu syndromu DDA, czyli Dorosłego Dziecka Alkoholików. Takie dziecko, aby wrócić do normalności, potrzebuje długotrwałej interwencji lekarza psychiatrii i psychoterapeutów. Dzieci, które wychowują się w rodzinie alkoholowej mają znacznie zaniżoną samoocenę, co skutkuje obniżonym szacunkiem do samych siebie. Mają więcej problemów zdrowotnych przez życie w stresie, który obniża odporność organizmu.
Problem przemocy domowej spowodowanej przez alkoholizm dotka również dorosłych kobiet lub mężczyzn – małżonków alkoholika. Bardzo często osoby pozostają w takich związkach przemocowych, gdyż pojawiają się psychologiczne czynniki, które powstrzymują je od odejścia, takie jak np. zdolności manipulacyjne osoby uzależnionej, która podporządkowuje sobie swojego partnera.
Agresywny alkoholik w domu co robić?
Niestety alkoholicy bardzo często bagatelizują problem krzywd, które wyrządzają swoim bliskim. Uważają też, że ich chamskie zachowanie po alkoholu jest w pełni uzasadnione i mieli prawo wybuchnąć, gdyż dana osoba je do tego sprowokowała. Nie zdają sobie sprawy ze swojego zaburzonego postrzegania świata i tego, że bardzo często nie zawinił nikt inny, lecz oni sami. Na zachowania agresywne nigdy nie może być zgody, a osoba, która nie kontroluje swoich emocji powinna zostać poddana leczeniu.
W poważniejszych przypadkach leczeniu powinna poddać się cała rodzina alkoholika, gdyż codzienne życie z osobą agresywną lub po prostu uzależnioną od alkoholu może skutkować wieloma zaburzeniami sfery psychicznej. Często występuje syndrom współuzależnienia, czyli osoba przyzwyczaja się do życia w patologicznej sytuacji.